Competentie: zelfreflectie

Zelfreflectie betekenis

Zelfreflectie is een vorm van reflecteren. Dat betekent terugkijken op hoe je iets hebt gedaan en wat je daarvan kunt leren. Bij zelfreflectie denk je bewust na over je eigen gedachten, gedrag en ervaringen. Je kijkt kritisch naar hoe je handelt, wat je motiveert en welke impact je gedrag heeft op jezelf en anderen. Dat helpt je bijvoorbeeld om je sterke en zwakke punten te ontdekken, je emoties beter te begrijpen en in te zien op welke manier je kunt groeien.

Gebrek aan zelfreflectie

Je kunt ook een gebrek aan zelfreflectie hebben. Dan vind je het moeilijk om naar jezelf te kijken en zie je niet wat jouw rol is in een bepaalde situatie. Je denkt dan al snel dat het aan de ander ligt en strooit met verwijten die niet terecht zijn. Het is op z’n zachtst gezegd niet zo nice voor anderen als je ze continu beschuldigt of kritiek op ze hebt, dus kom in actie als je merkt dat je een gebrek aan zelfreflectie hebt. Verderop in dit artikel delen we oefeningen waarmee je aan deze competentie kunt werken.

Vergelijkbare competenties

Misschien verwar je zelfreflectie met zelfkennis. Helemaal niet gek, want deze twee competenties lijken inderdaad op elkaar. Maar er zijn zeker verschillen. Zelfkennis gaat namelijk simpel gezegd over hoe goed je jezelf kent. Wat zijn je eigenschappen, vaardigheden, waarden en valkuilen? Bij zelfreflectie denk je actief na over je ervaringen, gedrag en reacties. Je kunt dus zeggen dat je voor zelfreflectie zelfkennis nodig hebt en dat zelfreflectie je zelfinzicht vergroot.

Let op dat zelf reflecteren niet hetzelfde is als evalueren. Bij zelfreflectie draait het om bewustwording. Het doel: steeds een beter beeld van jezelf krijgen en je eigen gedrag, gevoelens en gedachten leren begrijpen. Je bent dan al snel geneigd om jezelf te beoordelen, maar dat hoeft niet bij zelfreflectie. Bij evalueren doe je dat wel. Daarbij beoordeel je de resultaten van je acties en stel je doelen voor de volgende keer. Het is daarom goed om eerst rustig te reflecteren voordat je aan de evaluatie start.

Verder is er een link tussen zelfreflectie en zelfontwikkeling. Zelfontwikkeling draait namelijk om jezelf kunnen en willen verbeteren. Zelfreflecterend vermogen helpt daarbij, want dat maakt duidelijk wat je groeipunten zijn.

Voorbeelden van zelfreflectie

De betekenis van zelfreflectie is nu als het goed is wel duidelijk. Maar wat houdt deze competentie concreet in? We geven wat voorbeelden.

• Jouw rol binnen een project onder de loep nemen. Was je duidelijk in je communicatie? Heb je goed geluisterd naar de ideeën van anderen?
• Bewust feedback ontvangen. Komen de tips en tops die je hebt gekregen overeen met hoe je zelf tegen je sterke en zwakke punten aankijkt?
• Stilstaan bij wat je hebt geleerd. Bijvoorbeeld van een training of cursus. Wat leveren die nieuwe skills en kennis je op?
• Nadenken over je carrièreontwikkeling. Waar wil je beter in worden? Wat zijn je ambities?
• Aan stressmanagement doen. Welke werksituaties leveren je stress op? Hoe kun je je stressniveau beter beheersen?
• Reflecteren op teamwerk. Hoe heb je bijgedragen aan het team? Verliep de samenwerking effectief?
• Reflecteren op je motivatie. Wat geeft je energie? Hoe zorg je ervoor dat je gemotiveerd blijft?
• Stilstaan bij je werk-privébalans. Beïnvloedt je werk je persoonlijke leven? Wat vind je van de werkdruk?
• Terugkijken op een conflict. Hoe reageerde je op je collega? Wat kun je doen om de volgende keer een constructiever gesprek te hebben?

Doe je veel van bovenstaande punten? Of andere dingen waardoor je steeds beter begrijpt wie je bent en waarom je dingen op een bepaalde manier doet? Dan ben je al lekker bezig met zelf reflecteren en kun je zeggen dat je reflecterend vermogen hebt.

Zelfreflectie valkuilen

Een momentje van zelfreflectie op z’n tijd is alleen maar goed. Maar overreflecteer niet en wees niet te kritisch op jezelf. Als je steeds focust op je fouten en tekortkomingen en blijft hangen in negatieve gedachten, word je waarschijnlijk alleen maar onzeker. Dan leidt je zelfreflectie niet tot groei, maar verlies je juist je zelfvertrouwen en wordt het moeilijker om vooruitgang te boeken. Probeer daarom de juiste balans te vinden tussen kritisch denken en jezelf accepteren zoals je bent, inclusief je sterke én zwakke punten.

Waarom is zelfreflectie belangrijk?

Zelfreflectie maakt je een zelfbewuster persoon, op werk en privé. Zelfbewustzijn zorgt er bijvoorbeeld voor dat je beter begrijpt wat je motiveert, waar je energie van krijgt en wat je uitdagingen zijn. En je ontdekt je sterke en zwakke punten, waardoor het makkelijker is om gericht aan de slag te gaan met je persoonlijke ontwikkeling en groei. Als je wilt blijven leren en verbeteren, is zelfreflecterend vermogen dus onmisbaar.

Vergeet niet dat zelfreflectie niet alleen om jezelf draait. Deze competentie helpt je juist ook in je relaties. Je begrijpt zo bijvoorbeeld beter wat voor invloed je gedrag heeft op anderen. Misschien leidt dat wel tot effectievere communicatie en minder conflicten.

Zelfreflectie ontwikkelen

Laten we eerlijk zijn, het is soms best moeilijk en confronterend om naar jezelf te kijken. Maar wel belangrijk, want je weet nu wat dat gereflecteer je oplevert én wat er gebeurt als je een gebrek aan zelfreflectie hebt. Gelukkig train je deze competentie makkelijk met wat zelfreflectie oefeningen. Komen ze:

• Dear diary. Yep, we hebben het over een dagboek. Houd dagelijks of wekelijks je ervaringen, gedachten en gevoelens bij. Wat is er gebeurd, hoe reageerde je en wat heb je daarvan geleerd? Op een gegeven moment herken je vanzelf patronen in je gedrag en krijg je inzicht in je emoties.
• Doe aan 360-graden reflectie. Je leert jezelf nog beter kennen als je situaties vanuit verschillende perspectieven bekijkt. Hoe ervaart je collega, leidinggevende of een vriend een bepaalde situatie met jou? Hier heb je wel wat inlevingsvermogen voor nodig, maar het helpt je om je eigen gedrag en beslissingen vanuit een breder perspectief te zien.
• Doe de drie goede dingen oefening. Die is easy peasy: schrijf elke avond drie dingen op die goed gingen die dag, en waarom ze goed gingen. Je bent namelijk snel geneigd om dingen te onthouden die minder soepel verliepen, terwijl positieve ervaringen juist zo belangrijk zijn.
• Why, tell me why. Stel jezelf regelmatig de vraag ‘Waarom?’ om je acties en motieven beter te begrijpen. Waarom voel je je bijvoorbeeld gestrest? Blijf doorvragen om bij de kern van het probleem te komen.

Zelfreflectie aantonen

Zelfreflectie helpt je groeien en is positief voor je relaties met anderen. Best een goede skill dus om mee te shinen tijdens het solliciteren. Zet ’m bijvoorbeeld op je cv of benoem ’m in je motivatiebrief. Sta alleen niet raar te kijken als de werkgever je naar voorbeelden vraagt waaruit blijkt dat je deze competentie in de vingers hebt. Misschien heb je wel een voorbeeld uit je vorige functie. We geven je wat inspo.

Zelfreflectie aantonen: voorbeeld 1

‘Tijdens een project bij mijn vorige werkgever heb ik een keer een verkeerde inschatting gemaakt over de tijd die ik nodig had voor een bepaalde taak. Na afloop heb ik dit geëvalueerd en geleerd dat ik meer tijd moet nemen om een realistische planning te maken. Dit heeft me geholpen om in toekomstige projecten beter te plannen en deadlines te halen.’

Zelfreflectie aantonen: voorbeeld 2

‘Toen ik merkte dat een bepaald type project me steeds stress bezorgde, ben ik gaan onderzoeken waarom dit zo was. Door te reflecteren op mijn aanpak en de stressfactoren, heb ik methoden ontwikkeld om zulke projecten effectiever aan te pakken. Daardoor heb ik ze nu helemaal onder controle.’

Key takeaways

• Betekenis: zelfreflectie houdt in dat je terugkrijgt op je eigen gedachten, gevoelens en gedrag.
• Voorbeeld: je eigen rol binnen een project analyseren is een voorbeeld van zelfreflectie.
• Valkuil: pas op dat je niet altijd alleen maar kritisch bent op jezelf wanneer je aan zelfreflectie doet. Dat werkt allesbehalve motiverend.
• Belang: door zelfreflectie leer je jezelf beter kennen. Dat is goed voor je persoonlijke ontwikkeling en je relaties met anderen.
• Ontwikkelen: er zijn verschillende oefeningen om je zelfreflecterend vermogen te trainen. Vraag je bijvoorbeeld regelmatig af waarom je bepaalde dingen doet of voelt.

Klaar om te solliciteren?