Competentie: oordeelsvorming

Oordeelsvorming betekenis

De competentie oordeelsvorming gaat over, jawel, het vormen van een objectief oordeel. Dat maakt het bijvoorbeeld makkelijker om in te schatten hoe groot problemen of situaties daadwerkelijk zijn. Dat is belangrijk als je besluiten moet nemen of problemen moet oplossen. Als je een groot oordeelsvermogen hebt, neem je makkelijk weloverwogen beslissingen op basis van feiten en waarnemingen. Vergelijk het met een lijstje met een plus- en minpunten. Door die op een rijtje te zetten, zet je je oordeelsvorming in. Wat zijn de feiten, wat zijn de kritiekpunten en wat is op basis daarvan de beste keuze?

Oordeelsvorming draait dus om afwegen, inschatten en keuzes maken, en heeft niks te maken met jouw mening over de nieuwe glimmende schoenen van je buurman of het luidruchtige gedrag van je collega. Sterker nog: om een correct oordeel te vormen, moet je je eigen gevoelens juist zoveel mogelijk uitschakelen. Jouw mening is voor één keer niet belangrijk.

Vergelijkbare competenties

Oordeelsvorming is een belangrijk onderdeel van besluitvaardigheid. Als je besluitvaardig bent, neem je namelijk vlot en weloverwogen beslissingen. Dat kan eigenlijk alleen als je makkelijk verschillende opties tegen elkaar afweegt en problemen en situaties goed inschat. Oftewel, als je oordeelsvermogen on point is.

Om goed een oordeel te kunnen vormen, moet je analytisch zijn. Door informatie te verzamelen, analyseren en interpreteren, kom je namelijk tot een goed doordacht oordeel. Daar hoort ook kritisch denken bij: alleen als je informatie objectief bekijkt en waar nodig in twijfel trekt, kom je tot logische conclusies en voorkom je dat je je laat leiden door invloeden van buitenaf.

Oordeelsvorming voorbeelden

Hoe zit het eigenlijk met jouw oordeelsvermogen? Maak jij echt objectieve afwegingen of laat je je toch leiden door de mening van jezelf of anderen? In de checklist hieronder vind je voorbeelden van gedrag en acties die passen bij objectieve oordeelsvorming. Hoe meer je er afvinkt, hoe beter jouw oordeelsvermogen is.

• Een oordeel vormen op basis van de voor jou beschikbare informatie.
• Uitgaan van feiten en vooroordelen en aannames vermijden.
• Zoveel mogelijk informatie verzamelen en de waarde ervan beoordelen.
• Verschillende invalshoeken en perspectieven onderzoeken.
• Betrokkenen en deskundigen raadplegen en openstaan voor hun inbreng en adviezen.
• Oog hebben voor mogelijke obstakels en problemen.
• Voor- en nadelen van verschillende opties evalueren.
• Steeds dezelfde beoordelingscriteria gebruiken.
• Beoordelen en beargumenteren waarom alternatieve oordelen niet juist zijn.
• De tijd nemen bij moeilijke beslissingen om de zaak goed te overdenken.
• Openstaan om genomen beslissingen te veranderen aan de hand van nieuwe informatie.

Oordeelsvorming valkuilen

Een grote valkuil van oordeelsvorming is confirmation bias (bevestigingsbias). Wat? Dat is de neiging om vooral aandacht te besteden aan informatie die een al eerder gevormde mening of overtuiging bevestigt, en informatie die dit tegenspreekt juist te negeren. Je staat dan dus niet open voor andere perspectieven en houdt je daardoor vast aan een incorrect oordeel of een onvolledig beeld. Vaak ben je je helemaal niet bewust van je eigen vooroordelen. En eerlijk, objectief zijn is moeilijker dan je denkt. Maar wél heel belangrijk. Zorg er daarom voor dat je kritisch blijft, zoek actief naar tegenbewijs en maak gebruik van informatiebronnen met verschillende perspectieven.

Waarom is oordeelsvorming belangrijk?

Oordeelsvorming maakt het mogelijk om weloverwogen beslissingen te nemen. Dat zorgt ervoor dat je betere keuzes kunt maken, zowel op persoonlijk als professioneel vlak. Het helpt ook bij het oplossen van problemen. Met een groot oordeelsvermogen is het namelijk makkelijker om problemen effectief te analyseren, de oorzaken te achterhalen en met een passende oplossing te komen. Dat komt vooral van pas in situaties waarin je snel of onder druk moet handelen. In de ene functie komt dat vaker voor dan in de andere. Als manager oordeel je bijvoorbeeld dagelijks over belangrijke situaties. Ook als arts, verpleegkundige of in de handhaving moet je snel een oordeel kunnen vormen.

Oordeelsvermogen ontwikkelen

Een weloverwogen oordeel vormen is echt geen makkie. Het is daarom altijd goed om aan je oordeelsvorming te werken. Hoe precies? Daar hebben we wat oefeningen voor.

• Neem de tijd. Oordeelsvorming draait in principe niet om snelheid (tenzij de druk groot is), maar om juistheid. Neem dus gerust de tijd om een oordeel te vormen. Zo kun je allerlei info, inzichten en meningen verzamelen om een goed doordachte beslissing te nemen of conclusie te trekken.
• Duik in verschillende bronnen. Waarschijnlijk lees je vaak artikelen uit dezelfde krant of kies je altijd boeken die jouw mening vertegenwoordigen. Heel logisch, maar niet echt objectief. Het is bij goede oordeelsvorming juist belangrijk dat je openstaat voor verschillende perspectieven. Kies daarom ook eens bronnen die een ander standpunt vertegenwoordigen. Zo verminder je je bevestigingsbias.
• Wees kritisch. Stel jezelf kritische vragen om de situatie beter te begrijpen en je vooroordelen te herkennen. Vraag je bijvoorbeeld af welke informatie nog mist, wat er gebeurt als je aanname onjuist is, welke tegenargumenten er zijn en wat de gevolgen van de beslissing zijn. Door deze vragen regelmatig toe te passen, ontwikkel je vanzelf een genuanceerd en weloverwogen oordeel.
• Reflecteer. Neem aan het eind van de dag of de week tijd om na te denken over een beslissing die je hebt genomen. Wat ging er goed, heb je genoeg tijd genomen en welke informatie heb je gemist? Dat helpt om de volgende keer nog weloverwogener een oordeel te vormen.

Oordeelsvermogen aantonen

Is oordeelsvorming belangrijk voor de baan waarop je solliciteert? Dan is het slim om aan de werkgever te laten zien dat het met jouw oordeelsvermogen wel goed zit (alleen als dat echt zo is, natuurlijk). Zet deze competentie bijvoorbeeld op je cv of noem ’m in je motivatiebrief. Maar je overtuigt de werkgever vaak pas écht met voorbeelden waaruit deze competentie blijkt. Denk daar dus eens over na voordat je je sollicitatiegesprek hebt. We geven twee voorbeelden van hoe je dat doet:

Oordeelsvermogen aantonen: voorbeeld 1

‘Toen twee teamleden het oneens waren over de beste aanpak voor een project, heb ik actief geluisterd naar beide kanten en hun argumenten objectief overwogen. Daarna stelde ik een compromis voor dat rekening hield met beide standpunten, waardoor het team zonder verdere conflicten verder kon.’

Oordeelsvermogen aantonen: voorbeeld 2

‘Bij een vorige baan moest ik een leverancier kiezen voor een groot contract. Ik koos niet voor de goedkoopste optie, maar evalueerde zowel de financiële als operationele risico's. Uiteindelijk ging ik voor een leverancier die iets duurder was, maar betere garanties en goede recensies had. Dit bleek een slimme zet: we hadden geen vertragingen of kwaliteitsproblemen.’

Key takeaways

• Betekenis: oordeelsvorming is het vermogen om een oordeel te vormen. Daarbij neem je een weloverwogen besluit op basis van beschikbare informatie.
• Voorbeeld: bij oordeelsvorming ga je uit van feiten, onderzoek je verschillende invalshoeken en weeg je voor- en nadelen tegen elkaar af.
• Valkuil: pas op voor confirmation bias. Daarbij houd je je eigen mening in stand. Blijf daarom kritisch en gebruik verschillende informatiebronnen.
• Belang: oordeelsvorming helpt om weloverwogen beslissingen te nemen en problemen effectief op te lossen.
• Ontwikkelen: neem de tijd om een weloverwogen oordeel te vormen, gebruik verschillende bronnen en stel kritische vragen.

Klaar om te solliciteren?