Competentie: conceptueel denken

Conceptueel denken betekenis

Conceptueel denken (ook wel concept denken of denken met de rechterhersenhelft) is een specifieke manier van denken, namelijk in concepten. Eh, iets meer uitleg graag? Als conceptueel denker begrijp je abstracte ideeën goed. Je bekijkt het grotere geheel en ziet verbanden tussen ideeën of elementen, in plaats van alleen details of concrete feiten. Je denkt dus van groot naar klein. Oftewel: je komt eerst met een oplossing en denkt daarna pas na over de details. Daardoor lukt het om complexe problemen te doorgronden en kom je vaak met innovatieve oplossingen.

Conceptueel vs. lineair denken

Wist je dat niet veel mensen conceptueel denken? Lineair denken, dus met de linkerhersenhelft, komt veel vaker voor en is zelfs de norm in ons schoolsysteem en de maatschappij. Dat is een totaal andere manier van denken, waarbij je eerst met de details begint en daarna tot een oplossing komt. Daarom begrijpen conceptuele en lineaire denkers elkaar niet altijd. Zonde, want ze kunnen elkaar juist versterken.

Vergelijkbare competenties

Is conceptueel denken eigenlijk hetzelfde als beelddenken? Niet helemaal, maar we snappen de vergelijking. Ook beelddenkers hebben allerlei ideeën en oplossingen voor zich in hun hoofd. Maar waar een conceptueel denker vooral patronen en verbanden ziet, ziet een beelddenker alles in beelden. Da’s dus nog net iets visueler.

Conceptueel denken wordt ook vaak vergeleken met creatief denken. Dat is niet gek, want conceptuele denkers komen vaak met creatieve en innovatieve ideeën. Maar dat is niet het doel op zich, terwijl dat bij creatief denken wel het geval is. Bovendien zijn conceptueel denkers daarnaast ook analytisch en oplossingsgericht bezig.

Voorbeelden van conceptueel denken

Misschien wijkt jouw manier van denken zo af van die van je collega’s, dat je allang in de gaten hebt dat jij een echte conceptueel denker bent. Maar het kan ook zijn dat je nog twijfelt. Met onze checklist maak je makkelijk een einde aan die twijfels. Als je meerdere hokjes afvinkt, is conceptueel denken helemaal jouw stijl. Conceptueel denkers:

• Richten zich op het grote geheel.
• Herkennen snel verbanden en patronen.
• Hebben moeite met volgorde of details.
• Gebruiken graag visualisaties, zoals (mentale) plaatjes of filmpjes.
• Zijn gek op diagrammen, schema’s en mindmaps.
• Leren graag praktisch, dus door te doen in plaats van alleen te luisteren of te lezen.
• Hebben veel ruimtelijk inzicht.
• Komen vaak met creatieve en innovatieve oplossingen.
• Onthouden beelden veel beter dan woorden of namen.
• Gebruiken veel metaforen.
• Zijn snel afgeleid door visuele prikkels om zich heen.

En eh, klopt het dat mensen met een label als hoogbegaafdheid, autisme, AD(H)D, dyscalculie of dyslexie conceptueel denken? Vaak wel, maar niet iedereen met een van die labels is een conceptueel denker. En andersom kun je ook een conceptueel denker zijn zonder zo’n label te hebben.

Conceptueel denken valkuilen

Wanneer je zo bezig bent met abstracte concepten en het grote geheel, zie je soms details over het hoofd. Pas daarvoor op, want die kunnen belangrijk zijn. Hetzelfde geldt wanneer je ingewikkelde situaties te veel versimpelt. Dat is tot op zekere hoogte heel handig, maar oversimplificatie is vaak niet goed. Je verliest dan belangrijke nuances. Daarnaast verlies je als conceptueel denker de realiteit weleens uit het oog. Houd dus altijd in de gaten of je abstracte concepten wel praktisch toepasbaar zijn.

Waarom is conceptueel denken belangrijk?

Als conceptueel denker voel je je misschien weleens onbegrepen. Jouw manier van denken is anders en de samenwerking met lineair denkers verloopt soms stroef. Met een beetje pech denken anderen zelfs dat je lui bent. Lastig, maar vergeet niet dat conceptueel denken vooral heel handig is, ook op de werkvloer. Dat komt vooral omdat veel uitdagingen binnen organisaties niet meer zo gericht zijn op efficiëntie, maar op concepten. Bijvoorbeeld om relevant te blijven in een snel veranderende wereld. Laat dat maar aan jou als conceptueel denker over. Jij denkt makkelijk buiten de kaders en creëert zo inspiratie voor nieuwe ideeën.

Conceptueel denken ontwikkelen

Het is moeilijk om je manier van denken compleet om te gooien. Maar je kunt als lineair denker wel wat conceptuele vaardigheden ontwikkelen. De volgende oefeningen helpen je daarbij.

• Maak mindmaps. Daar zijn conceptueel denkers gek op. Niet zo verrassend, want een mindmap helpt je om verbanden te zien tussen verschillende elementen. Breng bij een volgend project dus al je ideeën, concepten en subonderwerpen op deze manier in kaart als het belangrijk is om het grote geheel te begrijpen.
• Waarom, waarom, waarom? Stel deze vraag meerdere keren over het onderwerp of probleem waar je mee bezig bent. Door steeds wat dieper te graven, kom je vanzelf tot de kern. Dat helpt om inzicht te krijgen en patronen te herkennen.
• Gebruik de helicopterview. Conceptueel denkers bekijken het grotere plaatje. Dat gaat het makkelijkst vanaf een afstandje. Oefen daarom met de helicopterview, dus als ware van bovenaf. Wat zijn de belangrijkste elementen? Hoe hangen die met elkaar samen? En welke grote trends of patronen zie je?
• Discussieer en brainstorm. Wissel eens ideeën uit met anderen, bijvoorbeeld tijdens een brainstorm. Zo daag je je eigen denken uit en kom je tot nieuwe invalshoeken.

Conceptueel denken aantonen

Moderne bedrijven kunnen niet zonder conceptueel denkers. Als jij zo’n type denker bent, kun je dat dus best benoemen als je gaat solliciteren. Bijvoorbeeld op je cv of in je motivatiebrief. Maar bereid ook voorbeelden voor, want het kan zomaar dat de werkgever je tijdens het sollicitatiegesprek vraagt waaruit blijkt dat jij sterk bent in conceptueel denken. En dan sta je natuurlijk liever niet met je mond vol tanden. Check eens hoe wij dat doen:

Conceptueel denken aantonen: voorbeeld 1

‘Buiten de gebaande paden denken gaat me goed af. Ik heb in een vorige baan namelijk een nieuw concept bedacht voor een marketingcampagne die onze doelgroep op een unieke en boeiende manier aansprak. Heel gaaf, want dat zorgde voor een hogere betrokkenheid en meer naamsbekendheid.’

Conceptueel denken aantonen: voorbeeld 2

‘Mijn vorige werkgever vroeg me vaak om nieuwe collega’s te begeleiden bij lastige, abstracte denkopdrachten. Denk aan het maken van strategisch plannen of het begrijpen van complexe bedrijfsprocessen. Ik hielp ze om het overzicht te bewaren en verbanden te zien tussen verschillende onderdelen van de organisatie.’

Key takeaways

• Betekenis: conceptueel denken betekent letterlijk dat je in concepten denkt. Je komt eerst met een oplossing en vult daarna pas details in.
• Voorbeeld: als conceptueel denker bekijk je het grotere geheel, zie je verbanden en begrijp je abstracte ideeën.
• Valkuil: pas op dat je geen belangrijke details en nuances over het hoofd ziet wanneer je in abstracte concepten denkt en alleen het grotere geheel bekijkt.
• Belang: conceptueel denkers denken makkelijk buiten de kaders. Dat komt heel goed van pas bij het oplossen van uitdagingen van moderne organisaties.
• Ontwikkelen: met oefeningen kun je conceptuele vaardigheden ontwikkelen. Maak bijvoorbeeld mindmaps of gebruik de helicopterview.

Klaar om te solliciteren?