Positieve discriminatie

Wat is positieve discriminatie?

Positieve discriminatie, of het voeren van een voorkeursbeleid, is het bewust bevoordelen van achtergestelde groepen om hun positie in de maatschappij te verbeteren. In de praktijk betekent dat dat je als werkgever tijdens het sollicitatieproces onderscheid mag maken tussen kandidaten. Je kunt dit doen wanneer een bepaalde groep mensen ondervertegenwoordigd is binnen je bedrijf. Positieve discriminatie is een vorm van diversiteitsbeleid, want het is een manier om het personeelsbestand diverser te maken.

Voorbeelden van positieve discriminatie

Bewust meer vrouwen of mensen met een migratieachtergrond aannemen zijn twee bekende voorbeelden van positieve discriminatie. Deze groepen zijn binnen veel organisaties namelijk niet genoeg vertegenwoordigd. Om welke groep het ook gaat, let op dat je aan bepaalde voorwaarden moet voldoen om iemand voorrang te geven. Anders maak je je straks nog schuldig aan discriminatie, en daar is niks positiefs aan. Zo moet er sprake zijn van gelijke geschiktheid. De precieze regels check je verderop in dit artikel.

Wat is een voorkeursbeleid?

We noemden net ook een andere term: voorkeursbeleid. Is dat hetzelfde als positieve discriminatie? De twee termen worden vaak als synoniemen gebruikt. Dat kan prima, want ook dit beleid is gericht op het bevorderen van gelijke kansen en het creëren van een samenleving of organisatie die openstaat voor diversiteit. Toch is dit concept wat breder en is positieve discriminatie slechts één onderdeel van voorkeursbeleid. Andere maatregelen die hieronder kunnen vallen zijn bijvoorbeeld positieve actie (dat zijn maatregelen die voor gelijkheid moeten zorgen, waaronder vrouwenquota), trainingen en bewustwordingprogramma’s.

Is positieve discriminatie toegestaan?

Het voelt misschien een beetje gek of zelfs verboden: iemand aannemen omdat het toevallig een vrouw is. Je bent niet de enige voor wie dit raar aanvoelt, want er is veel discussie over positieve discriminatie. Ook sollicitanten zelf zijn er niet altijd enthousiast over. Zijn ze nou aangenomen om hun kwaliteiten of alleen omdat ze een migratieachtergrond hebben? Voor afgewezen kandidaten geldt hetzelfde: ze waren zó dicht bij die toffe functie, maar zijn het net niet geworden omdat er ook een vrouw in de race was.

Toch zijn er voor positieve discriminatie ook genoeg argumenten vóór te verzinnen. Het brengt bijvoorbeeld gendergelijkheid op de werkvloer een stapje dichterbij. Ook zorgt het voor een diverser personeelsbestand, wat allerlei voordelen met zich meebrengt. Denk aan meer creativiteit, innovatie en begrip voor elkaar. En eh, ook niet onbelangrijk: positieve discriminatie is toegestaan. De wet- en regelgeving op het gebied van gelijke behandeling verbiedt direct en indirect onderscheid, maar het voeren van voorkeursbeleid vormt daarop een uitzondering. Er zijn wél een paar strenge regels aan verbonden.

Regels positieve discriminatie

Wat die regels zijn? Hier komen ze:

• Een plaatsing uit de voorkeursgroep is alleen toegestaan bij gelijke geschiktheid. En dus niet bij enkel voldoende geschiktheid.
• Je moet kunnen aantonen dat de betreffende groep ondervertegenwoordigd is binnen je bedrijf of branche.
• De voorkeursmaatregel moet in redelijke verhouding staat tot het doel. Oftewel: je moet kunnen aantonen dat de positieve discriminatie gerechtvaardigd is, omdat de betreffende groep écht een flinke achterstand heeft binnen je bedrijf.
• De maatregelen zijn tijdelijk.
• Bij het aanbieden van de functie maak je duidelijk dat het voorkeursbeleid van toepassing is en dat de functie voor iedereen openstaat. Je zet bijvoorbeeld in de vacaturetekst: ‘Bij gelijke geschiktheid geven we de voorkeur aan een 50-plusser.’
• Je mag de functie-eisen niet bijstellen.
• Je bent verplicht om alle kandidaten objectief te beoordelen.

Laat je voorkeursbeleid checken

Positieve discriminatie is dus niet verboden en kan je organisatie een hoop moois opleveren. Maar er zijn wel een paar strikte regels aan verbonden die je écht niet wilt overtreden. Bang dat je toch de mist in gaat met je beleid? Vraag dan het College voor de Rechten van de Mens om een oordeel eigen handelen. Het College toetst dan of jouw organisatie zich aan de wettelijke eisen voor voorkeursbeleid houdt. Fijn om te weten, want dan kun je met een goed gevoel aan de slag met het diverser en inclusiever maken van jouw bedrijf.