Arbeidstijdenwet

Wat is de arbeidstijdenwet?

De Arbeidstijdenwet (ATW), ook wel werktijdenwet genoemd, is een wet waarin regels staan over onder andere de arbeidstijden en rusttijden van werknemers. Elke ondernemer met personeel krijgt met deze wet te maken en moet zich eraan houden. De regels in de wet zijn bedacht om het welzijn van werknemers te beschermen en te zorgen voor een goede werk-privébalans. Door je aan de wet te houden, laat je als bedrijf dus zien dat je de gezondheid en het werkplezier van je medewerkers belangrijk vindt. Een mooi staaltje goed werkgeverschap.

Voor wie geldt de Arbeidstijdenwet?

De Arbeidstijdenwet geldt voor alle medewerkers van 18 jaar en ouder, dus bijvoorbeeld ook voor stagiairs, uitzendkrachten en gedetacheerden. Uiteraard gelden er ook voor jongere medewerkers regels over werk- en rusttijden, maar die zijn net even anders. Verderop op deze pagina lees je daar alles over.

Wat staat er in de arbeidstijdenwet?

In de Arbeidstijdenwet staan regels over een paar grote onderwerpen.

• Werktijden
• Rusttijden
• Pauzes
• Werken op zondag
• Nachtdiensten
• Oproepdiensten

Werktijden

In de werktijdenwet staan regels over de arbeidstijden van werknemers. Die beschrijven bijvoorbeeld hoelang je medewerker maximaal aan één stuk door mag werken en hoeveel uur je een medewerker per week mag inzetten. Werknemers mogen:

• maximaal 12 uur achter elkaar per dienst werken;
• maximaal 60 uur per week werken;
• maximaal gemiddeld 55 uur per week werken over een periode van 4 weken;
• maximaal gemiddeld 48 uur per week werken over een aangesloten periode van 16 weken.

Als je de regels goed leest, zie je dat je werknemers dus maximaal 12 uur per dag mogen werken. Maar dat mag niet wekenlang achter elkaar. Over een periode van 4 weken mag je je personeel maximaal gemiddeld 55 uur per inzetten en over een periode van 16 weken maximaal gemiddeld 48 uur. De maximale arbeidstijd is dus niet altijd hetzelfde.

Benieuwd wat er over overwerk staat in de Arbeidstijdenwet? Voor overuren maakt de wet geen uitzondering. Die vallen dus gewoon onder het maximaal aantal uren dat je werknemer voor je mag werken. Dat is dus maximaal 12 uur per dag en 60 uur per week.

Rusttijden

Van oververmoeid personeel wordt niemand blij. Net als van medewerkers die nooit tijd voor zichzelf hebben en daardoor bijvoorbeeld niet goed in hun vel zitten. Een burn-out ligt dan op de loer. Daarom moet je er als werkgever voor zorgen dat er genoeg tijd tussen twee diensten zit. Je vindt het volgende over rusttijden in de Arbeidstijdenwet:

• Werknemers hebben na een werkdag recht op minimaal 11 uur aangesloten rust. Als het nodig is voor het werk, mag je de rustperiode 1 keer per 7 dagen inkorten naar 8 uur.
• Werknemers kijgen elke week sowieso een aangesloten rust van 36 uur.
• Als werkgever mag je de wekelijkse rust ook verdelen over 14 dagen, als het niet anders kan. Je werknemer heeft dan recht op 72 uur rust. Dat mag een aangesloten periode zijn, maar ook 2 periodes van minstens 32 uur.

Pauzes

Om tijdens een werkdag even het hoofd leeg je maken zijn pauzes een must. Zo hebben medewerkers de tijd om rustig een kop koffie te drinken, op hun gemak te lunchen of even de benen te strekken. De Arbeidstijdenwet zegt over pauze:

• Bij een dienst van minstens 5,5 uur heeft je werknemer recht op 2 pauzes van minstens 15 minuten of 1 pauze van 30 minuten.
• Bij een dienst van minstens 10 uur heeft je werknemer recht op minstens 45 minuten pauze. Dit mogen meerdere pauzes zijn van minstens 15 minuten.

Werken op zondag

Werken op zondag is steeds gebruikelijker, maar er bestaan wel speciale regels over. De Arbeidstijdenwet zegt hier het volgende over:

• Werknemers hoeven in principe op zondag niet te werken, tenzij jullie dat samen hebben afgesproken.
• Werken op zondag mag alleen als dat echt nodig is vanwege het soort werk. Bijvoorbeeld in de zorg, horeca en bij de politie.
• Werken op zondag kan nodig zijn vanwege bedrijfsomstandigheden. De ondernemingsraad én de werknemer moeten hier dan wel mee instemmen.
• Werknemers die op zondag werken, hebben recht op minstens 13 vrije zondagen per jaar. Het kan dat hierover afwijkende regels staan in de cao.

Nachtdiensten

Op een paar nachtuilen na werken de meeste mensen het liefst overdag. Nachtdiensten zijn pittig, gooien het bioritme in de war en maken het soms lastig voor werknemers om een normaal sociaal leven te leiden. Niet gek dus dat er in de Arbeidstijdenwet veel staat over nachtdiensten, zodat het aantal nachtelijke shifts binnen de perken blijft. Good to know: er is sprake van een nachtdienst als een werknemer tijdens een dienst meer dan één uur werkt tussen 00:00 en 06:00 uur.

Uren per nachtdienst en rusttijden

• De norm is maximaal 10 uur werk per nachtdienst.
• Een nachtdienst mag maximaal 12 uur duren als de werknemer minstens 12 uur rust heeft na de dienst. Dit mag maximaal 5 keer per 2 weken en maximaal 22 keer per 52 weken.
• De werknemer heeft recht op minimaal 14 uur rust als de nachtdienst na 02:00 uur eindigt. Als het nodig is voor het werk, mag je de rustperiode 1 keer per 7 dagen inkorten naar 8 uur.
• De werknemer heeft recht op minimaal 11 uur rust als de nachtdienst voor 02:00 uur eindigt. Dit is hetzelfde als bij dagdiensten.
• Na een reeks van 3 of meer nachtdiensten heeft de werknemer recht op een rustperiode van 46 uur.
• Er geldt een andere regel voor werken ‘in de randen van de nacht’, bijvoorbeeld als iemand begint om 05:00 uur. Dan mag de werknemer maximaal 38 uur werken tussen 00:00 en 06:00 uur per 2 aaneengesloten weken.

Aantal nachtdiensten

• Je mag een werknemer per 16 weken maximaal 36 nachtdiensten laten draaien. Dat zijn er maximaal 117 per jaar.
• Een werknemer mag maximaal 7 diensten achter elkaar draaien als 1 van die diensten een nachtdienst is. Dat mogen er bij uitzondering 8 zijn als dat noodzakelijk is vanwege het soort werk of vanwege bedrijfsomstandigheden. Dit moet dan wel in de cao staan.
• Als een werknemer regelmatig nachtdiensten draait (16 keer of meer per 16 weken), mag je werknemer niet meer dan gemiddeld 40 uur per week werken in die 16 weken.
• Als een werknemer af en toe nachtdiensten draait (minder dan 16 keer per 16 weken), mag je werknemer niet meer dan gemiddeld 48 uur per week werken in die 16 weken. Dit is hetzelfde als bij dagdiensten.
• In de cao kunnen andere afspraken staan over het maximale aantal nachtdiensten. Dit aantal mag nooit hoger zijn dan 140 per jaar.

Oproepdiensten

Tot slot staan er in de Arbeidstijdenwet regels voor oproepdiensten, ook wel consignatie genoemd. Hierbij gaat het om situaties waarin je een werknemer die niet op de werkplek is, last minute oproept vanwege onvoorziene omstandigheden. Denk aan storingsdiensten en onderhoudsdiensten. Hiervoor gelden de volgende regels:

• De werknemer mag maximaal 13 uur werken per 24 uur. Dit is inclusief de oproepuren.
• De werknemer mag per 4 weken maximaal 14 dagen oproepbaar zijn.
• De werknemer moet per 4 weken minimaal 2 keer 2 aaneengesloten dagen niet werken en ook niet oproepbaar zijn.
• Direct voor en na een nachtdienst mag de werknemer niet oproepbaar zijn.
• Bij 16 keer of meer oproepbaarheid per 16 weken en oproepbaarheid tussen 00:00 en 06:00 uur mag de werknemer maximaal 40 uur gemiddeld werken in die 16 weken.
• Het is toegestaan om 45 uur gemiddeld te werken per 16 weken als de werknemer direct na de laatste nachtoproep 8 uur aaneengesloten kan rusten en niet opgeroepen kan worden. Of als hij diezelfde dag nog, dus voor middernacht, 8 uur aangesloten kan rusten.

Arbeidstijdenbesluit

Er zijn aanvullingen en uitzonderingen op de Arbeidstijdenwet. Denk aan brandweermannen die tot 24 uur op hun werkplek mogen blijven, zodat ze snel in actie kunnen komen wanneer dat nodig is. Dit soort aanvullende en afwijkende regels vind je in het Arbeidstijdenbesluit en in de cao.

Arbeidstijdenwet voor jongeren

We noemden al even dat de Arbeidstijdenwet geldt voor iedereen vanaf 18 jaar. Maar ook voor jongeren onder de 18 gelden er regels over arbeidstijden, rusttijden en pauzes. Heb je jonge medewerkers in dienst? Dubbelcheck dan goed wanneer en hoelang zij mogen werken voordat je ze inroostert, want de regels voor deze groep zijn nog net even strenger dan voor achttienplussers. Benieuwd waarmee je zoal rekening moet houden? Hieronder vind je een greep uit de regels die in de Arbeidstijdenwet staan voor jongeren.

Arbeidstijdenwet 13 en 14 jaar

• Jongeren van deze leeftijd mogen beperkt werken tussen 07:00 en 19:00 uur.
• Tijdens schoolweken mogen ze minder werken dan in vakantieweken.
• Ze mogen niet werken op zondag.
• Deze jongeren hebben elke dag recht op minimaal 14 uur rust.
• Ze hebben recht op een aaneengesloten pauze van 30 minuten als ze meer dan 4,5 uur achter elkaar werken.

Arbeidstijdenwet 15 jaar

• Jongeren van 15 jaar mogen maximaal 12 uur werken in schoolweken en maximaal 40 in vakantieweken.
• Onder voorwaarden mogen ze ook op zondag werken.
• Jongeren die (gedeeltelijk) zijn vrijgesteld van de leerplicht, mogen ook tijdens schooltijd werken.
• Ze hebben recht op minimaal 12 uur rust per dag.
• Ze hebben recht op 30 minuten pauze achter elkaar als ze meer dan 4,5 uur achter elkaar werken.

Arbeidstijdenwet 16 en 17 jaar

• Jongeren van 16 en 17 mogen gemiddeld 40 uur per week werken. De tijd die ze op school zijn, geldt ook als werktijd.
• Ze mogen niet ’s nachts werken, overwerken of oproepdiensten doen.
• Onder voorwaarden mogen ze wel op zondag werken.
• Jongeren van 16 en 17 hebben dagelijks recht op minimaal 12 uur rust.
• Ze hebben recht op een pauze van 30 minuten als ze meer dan 4,5 uur werken. Dit mogen ook 2 pauzes van 15 minuten zijn.

Overtreding arbeidstijdenwet

De Arbeidsinspectie kan controleren of je organisatie zich houdt aan de ATW. Bij overtreding volgt vaak eerst een waarschuwing, maar je kunt ook een boete krijgen. Die gelden per persoon per dag. De maximale hoogte van de boete bij overtreding van de Arbeidstijdenwet is € 11.250 voor natuurlijke personen en € 45.000 voor rechtspersonen. Herhaal je de overtreding binnen 24 maanden? Dan kan de boete met 50% worden verhoogd.