Orthopedisch chirurg Wilbert van Laar vond het best spannend – het eerste voetenspreekuur in de daklozenopvang in Den Haag dat hij vorig jaar samen met een pedicure, wondarts en orthopedisch schoenmaker organiseerde. „Je vraagt je toch af: wat voor mensen kom je daar tegen? Zitten ze wel te wachten op onze hulp? Komen er überhaupt wel mensen?” Maar het spreekuur bleek juist te voorzien in een behoefte: die eerste sessie kwamen er 27 daklozen langs voor kosteloze voetzorg, een tweede sessie trok 24 mensen. „De laatste keer was een man zo blij dat hij nieuwe orthopedische schoenen had gekregen, dat hij de schoenmaker maar blééf knuffelen. Zulke momenten zijn toch wel goud waard.”

Van Laar kwam op het idee voor het initiatief nadat hij een artikel over een Amerikaanse orthopeed had gelezen die een vergelijkbaar spreekuur hield voor daklozen in Chicago. Dat is mooi én praktisch haalbaar, dacht Van Laar, die in het dagelijks leven werkzaam is in het Alrijne Ziekenhuis in Leiden. Zijn collega’s reageerden enthousiast en wilden er wel een vrije middag aan besteden. Een telefoontje naar het Leger des Heils en een zelfontworpen poster in de daklozenopvang later, was het geregeld. Na twee succesvolle sessies kijkt de chirurg nu of er ook een vervolg bij de daklozenopvang in Leiden kan komen.

De wens om als werkende iets ‘terug’ te doen voor de maatschappij is groot, zeker onder jongeren. Een meerderheid van Europese jongeren tussen de 17 en 36 jaar gaf in een onderzoek naar werkmotivatie aan dat ze maatschappelijk verantwoord bezig zijn (heel) belangrijk vinden. Belangrijker dan een vast contract of een mooie laptop, bijvoorbeeld.

Ook werkgevers beseffen inmiddels dat ze voor sollicitanten een streepje voor hebben op de concurrent als ze maatschappelijke activiteiten faciliteren. Bij organisaties die bezig zijn met hun social footprint of social return – zoals het vaak in Engelse jargontermen wordt aangeduid – hoef je als werknemer soms niet eens zelf op zoek naar een goed doel om je voor in te zetten. Veel bedrijven bieden bijvoorbeeld de mogelijkheid om als vrijwilliger een middagje koffie te drinken in het bejaardenhuis of les te geven op een weekendschool.

Verkeersles

Softwarebedrijf TomTom (5.000 medewerkers, van wie 1.000 in Nederland) werkt sinds afgelopen zomer met het online vrijwilligerswerkplatform Deedmob – een soort marktplaats die vrijwilligers koppelt aan maatschappelijke ‘deeds’. TomTom wilde het vrijwilligerswerk organiseren op één zichtbare, centrale plek, vertelt HR-manager Bart Bolger, zodat ook andere medewerkers op het idee zouden komen zich in te zetten.

De medewerkers van TomTom krijgen één dag per jaar van de baas om te besteden aan vrijwilligerswerk. Zo kunnen ze bijvoorbeeld een verkeersles geven aan een basisschoolklas – dat past ook weer leuk bij TomTom, vooral bekend van de navigatiesoftware. Tot nu toe heeft 10 procent van de werknemers zo’n klus uitgevoerd. Bolger: „Ik hoop dat we voor volgend jaar minstens op het dubbele zitten.”

Bij uitzendbureau YoungCapital (1.300 werknemers) pakten ze het weer anders aan. Met tweehonderd medewerkers tegelijk gingen ze in 2018 één werkdag aan de slag voor de stichting Make-A-Wish, zo vertelt operationeel directeur Mariska Visser. „Via hen kregen we een aantal wensen door waar we in groepjes mee aan de slag gingen. De één regelde een luchtballon, een ander een mooie taart. Dat was een heel gave, creatieve dag waarop je mensen echt in een andere rol bezig zag.”

Het uitzendbureau wilde zich op deze manier ieder kwartaal voor een ander goed doel inzetten, maar dat bleek niet haalbaar. Visser: „In de praktijk zaten goede doelen meer te wachten op gelddonaties in plaats van de eenmalige arbeidskracht van een paar honderd man.” Dus besloot Visser met haar team om een professionele tussenpartij in te schakelen: NLvoorelkaar, net als Deedmob een platform dat vrijwilligers aan vrijwilligerswerk koppelt. Ook kiest YoungCapital een duidelijkere insteek: het bedrijf gaat zich vooral inzetten tegen eenzaamheid onder ouderen en jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt. Net als bij TomTom krijgen de werknemers van YoungCapital daar één dag per jaar voor.

Dienstbaar

Je kunt als bedrijf eigenlijk niet meer zonder deze vorm van maatschappelijke betrokkenheid, zegt Bart Bolger van TomTom. „Met name in de techmarkt, waar het talent schaars is.” Visser van Young Capital ziet ook dat maatschappelijke inzet een rol speelt bij het binnenhalen van bijvoorbeeld aanbestedingen. „Vooral bij overheidsinstanties moet je veel punten scoren op ‘social return’, anders red je het niet.”

Dat klinkt als een dubbele agenda. Bedrijven zeggen massaal dat ze het belangrijk vinden ‘iets terug te geven aan de maatschappij’, maar hebben daar ondertussen ook zelf belang bij: ze halen zo een klus of talentvolle kandidaat binnen en poetsen ondertussen hun imago op. Visser van YoungCapital ziet dat niet per se als iets negatiefs. „Ook al doen organisaties het omdat het moet, er gebéurt tenminste iets. En je krijgt er als bedrijf blije en verrijkte collega’s voor terug, dat maakt het de investering toch ook waard voor jezelf.”

Voor chirurg Wilbert van Laar geen dubbele agenda’s: zijn daklozenspreekuur doet hij in zijn eigen tijd. „Ik heb mijn baas niet gevraagd of het onder werktijd kon. Als vrijgevestigd arts hoef ik dat formeel ook niet, maar daarnaast vind ik dat vrijwilligerswerk je ook best wat energie, tijd of geld mag kosten. Dat is net het idee van dienstbaar zijn: daar hoef je niet altijd voor gecompenseerd te worden.”

- Jette Pellemans

Lees het artikel op NRC.nl